چگونه گوشتان را تمیز کنید که به آن آسیبی نرسد؟

جارستان به نقل از سلامت نیوز؛ در اینترنت مطالب و توصیه‌های زیادی در مورد شستن پاها و صورت یا مرتباً دوش گرفتن می‌بینیم؛ اما در مورد چگونه تمیز کردن گوش انگار توصیه‌های چندانی وجود ندارد.

گوش یک دستگاه پیچیده است و همه‌ی ما اطلاعات ضدونقیضی در مورد استفاده از گوش پاک‌کن شنیده‌ایم. در این مطلب می‌خواهیم برایتان واضح توضیح بدهیم چه زمانی و چگونه باید گوش‌هایتان را خودتان تمیز کنید، چه کارهایی نباید انجام دهید و چه زمانی باید برای جرم‌گیری گوشتان به پزشک مراجعه کنید.

آیا اصلاً لازم است گوش‌هایتان را تمیز کنید؟
گوش‌های شما فراتر از اندامی برای شنیدن است. وقتی به گوش‌هایتان فکر می‌کنید احتمالاً ظاهر بیرونی گوش در نظرتان مجسم می‌شود که شامل لاله یا نرمه‌ی گوش که ساختار بیرونی بوده و به راحتی به چشم می‌آید و کانال شنیداری بیرونی که شروع کانال گوش است خواهد بود؛ اما گوش شما یک بخش میانی هم دارد که از سه استخوان تشکیل شده و امواج صوتی را انتقال می‌دهند، و گوش داخلی که شامل عصب‌ها و کانال‌ها بوده و به شما کمک می‌کند بشنوید و تعادلتان را حفظ کنید. گوش‌های شما دارای غشای طبل مانندی نیز هست که به آن پرده‌ی گوش می‌گویند و جداکننده‌ی قسمت بیرونی گوش از بخش میانی آن است.
و حالا از جرم گوش بگوییم که دلیل اصلی اشتیاق شما برای تمیز کردن گوش‌هایتان است! غددی که در پوست گوش‌های شما قرار دارند، واکس یا موم تولید می‌کنند که نیمه‌ی بیرونی کانال گوشتان را پوشش می‌دهد. شاید باورش برایتان سخت باشد اما این جرم، دوست شماست و با همکاری موهای بسیار ریزی که در گوش‌هایتان دارید، از گوش داخلی‌تان در برابر آلودگی و گردوغبار و سایر عوامل خارجی محافظت می‌کند. به‌عبارتی ‌دیگر، کانال گوش شما، مجهز به سیستمی خودتمیزکننده است.

وقتی بدن شما موم یا جرم جدید تولید می‌کند، جرم‌های قبلی و قدیمی‌تر از داخل گوش به سمت بیرون رانده شده و به طور طبیعی خارج می‌شوند. شما خودتان هم بدون این که بدانید و متوجه شوید، گوش‌هایتان را تمیز می‌کنید. وقتی دهانتان را برای غذا خوردن یا حرف زدن باز و بسته می‌کنید، کانال‌های گوش‌هایتان نیز حرکت می‌کنند و مقداری از جرمشان را به سمت بیرون می‌فرستند. بنابراین حرف زدن و غذا خوردن شما به طور طبیعی و خودبه‌خود به پاکسازی گوش‌هایتان کمک می‌کند.
با همه‌ی این حرف‌ها شاید هنوز هم مشتاق باشید بدانید چگونه می‌توانید گوش‌هایتان را تمیز کنید بدون این که آسیبی به آن‌ها بزنید.

چگونه خودتان گوش‌هایتان را تمیز کنید؟
شما می‌توانید هنگام دوش گرفتن، با استفاده از یک صابون ملایم و آب و یک لیف نرم، وقتی موهایتان را می‌شویید، گوش‌هایتان را هم تمیز کنید.
شما می‌توانید لاله‌ی گوشتان را که از چین‌خوردگی‌ها و نرمه‌ی گوش تشکیل شده تمیز کنید. پشت گوش‌هایتان را نباید فراموش کنید؛ اما کانال بیرونی گوش، قسمتی نیست که شما آن را تمیز کنید. شاید به نظرتان اشکالی نداشته باشد انگشت کوچکتان را وارد کانال گوشتان کنید و کمی از جرم را که در ابتدای این کانال است تمیز کنید، اما واقعاً نباید این کار را بکنید. چرا؟
چون این‌گونه تمیز کردن گوش می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد. ممکن است جرم گوشتان را به سمت داخل هُل دهید و در نتیجه، انسداد ایجاد شود. این اتفاق زمانی روی می‌دهد که ماده‌ی جرم سفت و سخت شده و بدنتان نمی‌تواند به طور طبیعی آن را به بیرون براند. ضمناً ممکن است به طور تصادفی، لایه‌ی بافتی را که از پرده‌ی گوش محافظت می‌کند، پاره یا سوراخ کنید. هر دوی این اتفاق‌ها می‌توانند در شنوایی‌تان اشکال ایجاد کنند.
پس به توصیه‌ی پزشکان گوش دهید و فقط زمان حمام کردن، بخش بیرونی گوش‌هایتان را تمیز کنید. بعد از تمیز کردن گوش‌ها، با حوله آن‌ها را خشک کنید. به طور کل توصیه می‌شود با کانال گوش‌هایتان کاری نداشته باشید. انگشت خود را در حوله کنید و فقط جلوی گوش را خشک کنید تا فقط جرم و آلودگی که جلوی گوش است و دیده می‌شود، پاک شود و وارد کانال گوش نشوید و در پروسه‌ی طبیعی پاکسازی گوش دخالت نکنید.

برای تمیز کردن گوش‌هایتان، این نکات را به خاطر بسپارید
برخی از افراد نسبت به بقیه، بیشتر جرم گوش تولید می‌کنند
درست مثل این که بعضی از افراد بیشتر از بقیه عرق می‌کنند. بدن بعضی از افراد، همچنان خودبه‌خود جرم گوش می‌سازد و ممکن است در کانال گوش این افراد، جرم بسیار زیادی جمع شود. این مسئله اشکالی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه فرد احساس کند به دلیل تجمع زیاد جرم در گوش و انسداد آن، به‌سختی صداها را می‌شنود.

هندزفری‌تان می‌تواند به تشخیص مشکل جرم گوشتان کمک کند
اگر عادت دارید مدام هندزفری به گوشتان باشد، این مسئله می‌تواند کمکتان کند بفهمید چه زمانی گوش‌هایتان نیاز به بررسی دارند. اگر متوجه شدید هر بار که هندزفری‌تان را در می‌آورید، جرم زیادی به آن چسبیده است، یعنی به احتمال زیاد جرم گوشتان زیاد شده است. اگر روی هندزفری جرم گوش می‌بینید و ضمناً احساس می‌کنید نیاز دارید آن را با ماکسیمم صدا استفاده کنید، می‌تواند علامت این باشد که جرم، انسدادی در گوشتان ایجاد کرده و باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر سعی کنید خودتان جرم گوشتان را خارج کنید، ممکن است وضعیت بدتر شده و انسداد ایجاد کنید
قبل از این که تصمیم بگیرید خودتان جرم گوشتان را تمیز کنید، یادتان باشد که پزشک، بهترین کسی است که می‌تواند گوش‌هایتان را به‌خوبی و به طور کامل از جرم پاکسازی کند. در واقع زمانی که تمام تلاشتان را می‌کنید تا جرم گوشتان را خارج کنید، احتمال انسداد گوش با جرم را بیشتر می‌کنید.

باور کنید جرم گوش، طبیعی و دوست شماست
قبلاً گفته‌ایم و باز هم می‌گوییم: جرم گوش، دشمن شما نیست، بلکه دوست شماست. زیرا از گوش‌هایتان در برابر گرد و غبارها و آلودگی‌ها محافظت می‌کند و در واقع عامل ضد آب است. بنابراین وقتی آب داخل گوشتان می‌شود، جرم یا همان واکس گوش از پوست در برابر رطوبت محافظت می‌کند. در نتیجه گوش دچار عفونت نمی‌شود. شما به مقداری جرم در گوش‌هایتان نیاز دارید تا آن‌ها را سالم نگه دارید. پس وقتی سعی می‌کنید جرم گوش‌هایتان را کاملاً خارج کنید، این نکته را به یاد داشته باشید.

چند نکته‌ی مهم که هنگام تمیز کردن گوش باید به آن‌ها توجه داشته باشید
توصیه‌ی اصلی برای تمیز کردن گوش این است که به جز قسمت‌های بیرونی گوش که باید به‌آرامی و بااحتیاط تمیز کنید، به قسمت‌های دیگر گوشتان کاری نباید داشته باشید؛ اما نکات دیگری هم وجود دارند که باید آن‌ها را مدنظر قرار دهید:

از گوش پاک‌کن و سنجاق‌سر و … استفاده نکنید
گوش پاک‌کن با وجود این که اسمش گوش پاک کُن است اما نباید برای گوش استفاده شود! استفاده از گوش پاک‌کن برای پاک کردن جرم در واقع جرم گوش را به داخل گوش هُل می‌دهد. ضمناً گوش پاک‌کن یا سنجاق سر می‌تواند سبب خراش‌های بسیار ریزی در گوش‌هایتان شوند که احتمال عفونت را افزایش می‌دهند.
پس گوش پاک‌کن چه کاربردی برای گوش‌هایمان دارد؟! شما می‌توانید از گوش پاک‌کن برای تمیز کردن لابه‌لای قسمت بیرونی گوش‌هایتان استفاده کنید. گوش پاک‌کن در میکاپ یا تمیز کردن قسمت‌های دیگر صورت نیز کاربرد دارد. به طور کل کارشناسان می‌گویند هر چیزی که کوچک‌تر از آرنجتان است نباید وارد گوشتان شود! بله درست خواندید: آرنج!

به شمع‌های پاک‌کننده‌ی گوش حتی فکر هم نکنید
شمع پاکسازی گوش، وسیله یا تکنیکی است که شامل استفاده از یک شمع قیفی شکل برای پاک کردن جرم گوش می‌شود. گرمای شمع قرار است جرم گوش را ساکشن کند؛ جوری که جرم به شمع بچسبد. اصلاً شواهدی هم مبنی بر مفید و مؤثر بودن این شیوه وجود ندارد، و در واقع بسیار هم خطرناک است. همین که شعله‌ای نزدیک به موهایتان روشن می‌شود خودش به اندازه کافی خطرناک است! ضمناً در بیشتر موارد، جرم گرم و ذوب شده و به سمت پرده‌ی گوش می‌لغزد.

از محصولات نرم‌کننده‌ی جرم گوش استفاده نکنید
در داروخانه‌ها محصولات متنوعی برای نرم کردن جرم گوش وجود دارد؛ اما نباید از آن‌ها استفاده کنید. این نرم‌کننده‌ها معمولاً از روغن‌های معدنی یا گلیسیرین ساخته شده‌اند و جرم را نرم می‌کنند؛ اما این احتمال را نیز افزایش می‌دهند که جرم به‌جای این که بیرون بیاید به سمت داخل‌تر برود و دوباره سفت و سخت شود و در نتیجه انسدادی ایجاد کند که قبلاً نداشتید. خلاصه از این محصولات خودسرانه استفاده نکنید و حتماً از پزشکتان اجازه بگیرید.

تمیز کردن گوش به روش نادرست می‌تواند سبب عوارض جدی شود
گفتیم که استفاده از وسایل برای تمیز کردن جرم گوش چقدر خطرناک است و می‌تواند انسداد ایجاد کند. انسداد گوش خودش به اندازه کافی آزاردهنده است، اما عارضه‌ی جدی‌تری که حاصل نادرست تمیز کردن گوش است، آسیب به پرده‌ی گوش یا حتی پاره کردن آن است. توضیح دادیم که سوراخ یا پاره شدن پرده‌ی گوش زمانی روی می‌دهد که شما غشای مخاطی را سوراخ یا پاره می‌کنید؛ یعنی همان لایه‌ی نازکی که گوش میانی را از پرده‌ی گوش جدا می‌کند.
پرده‌ی گوش معمولاً خودش می‌تواند ترمیم شود؛ اما گاهی ممکن است نیاز به عمل جراحی برای رفع پارگی باشد. پس بهترین کار این است که هیچ چیزی را وارد گوشتان نکنید. استفاده از گوش پاک‌کن و خارج کردن جرم گوش می‌تواند خوشایند باشد اما به تبعات احتمالی آن فکر کنید.

چه زمانی برای مشکلات گوش باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائمی مانند گوش‌درد، احساس فشار یا پُری در یکی از گوش‌ها، شنیدن صدای زنگ‌مانند در گوش، احساس گیجی و منگی، سرفه و یا مشکلات شنوایی دارید، ممکن است دچار انسداد گوش شده باشید. به جای این که سعی کنید خودتان مشکل را رفع کنید، به پزشک مراجعه نمایید. شاید نیاز به جرم‌گیری داشته باشید؛ اما پزشک می‌تواند از جهت سایر عوارض و بیماری‌ها نیز وضعیت سلامت گوش‌هایتان را بررسی کند.
همچنین اگر دچار علائم سوراخ شدن پرده گوش هستید باید به پزشک مراجعه کنید. اگر پرده گوشتان سوراخ شده باشد، احساس درد تند و تیزی دارید که فوراً ناپدید می‌شود (انگار گوشتان را سوراخ کرده‌اید). همچنین ممکن است متوجه شوید از گوشتان خون، چرک یا موکوس چرک‌آلود خارج می‌شود، شاید صدای زنگ در گوشتان بشنوید و سرگیجه داشته باشید (احتمالاً همراه با حالت تهوع و استفراغ). پرده گوشی که سوراخ شده می‌تواند سبب از دست دادن شنوایی نیز بشود و گوش را بیشتر مستعد عفونت کند.

پزشک برای تمیز کردن گوش‌هایتان چه می‌کند؟
اگر فکر می‌کنید جرم گوش سبب انسداد گوشتان شده است، توصیه می‌کنیم به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، او با استفاده از گوش‌بین یا اوتوسکوپ، داخل گوشتان را معاینه می‌کند. اگر پزشک تشخیص داد که دچار انسداد ناشی از جرم گوش شده‌اید، با ابزاری به نام کرت (curette)، جرم را خارج می‌کند، یا ممکن است ابتدا از یک نرم‌کننده‌ی جرم گوش استفاده کرده و سپس جرم را ساکشن کند. این روش‌ها معمولاً نتیجه‌ای فوری و خوشایند دارند و شما خیلی زود از فشار و درد و ناراحتی رها می‌شوید.
در بیشتر موارد، تمام مراحل پاکسازی گوش در عرض چند دقیقه انجام می‌شود؛ اما باید احتیاط کنید، چون اکنون که بیشتر جرم گوشتان خارج شده است، در واقع دفاع طبیعی گوشتان ضعیف شده است. تا چند روز مراقب باشید آب وارد گوشتان نشود تا گوشتان فرصت تولید و تجمع جرم جدید را داشته باشد. ضمناً موسیقی، تلویزیون و … با صدای بلند گوش ندهید. خیلی از افراد برای جبران کم شنوایی ناشی از تجمع جرم گوش، صدای تلویزیون و … را بلند می‌کنند. حالا که گوش‌هایتان جرم‌گیری شده‌اند، با صدای تنظیم شده به موسیقی گوش دهید و تلویزیون تماشا کنید!
اگر مشکلتان این است که گوش‌هایتان بیش از اندازه جرم تولید می‌کنند و مکرراً دچار انسداد می‌شوید، ممکن است پزشکتان دارویی تجویز کند به کنترل جرم گوش کمک کند. هر کاری که می‌کنید، جرم‌گیری گوش‌هایتان را به متخصص بسپارید.